Aktualności news box

29-02-2020
Autor: Anna Zielińska
drukuj

Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych

1 marca

1 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych – święto państwowe ustanowione dla upamiętnienia żołnierzy antykomunistycznego i niepodległościowego podziemia. Nie złożyli broni i za tę postawę wielu zapłaciło najwyższą cenę.

Pierwszy dzień marca jest dniem szczególnie symbolicznym dla żołnierzy antykomunistycznego podziemia – tego dnia w 1951 roku wykonany został wyrok śmierci na kierownictwie IV Komendy Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość.

Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Łużyckiej 17 w Świebodzinie również znalazł się pośród miejsc represji komunistycznych lat 1944-56.

Poniższe informacje dotyczące działalności PUBP w Świebodzinie zebrał Pan Jacek Ogorzałek - regionalista, dziennikarz TV Lubuszan i społecznik.

Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Świebodzinie przy ulicy Miłej funkcjonował do czerwca roku, 1950 czyli do momentu utworzenia województwa zielonogórskiego. Wówczas siedziba urzędu została przeniesiona na ulicę Łużycką 17. Organem nadzorującym pracę PUBP do 1950 roku był Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Poznaniu a następnie WUBP w Zielonej Górze.
O pracy samego urzędu najwięcej informacji zachowało się w aktach prowadzonych śledztw. Należy pamiętać, że Ziemia Lubuska po roku 1945 była miejscem specyficznym, jako teren przygraniczny. Działania aparatu bezpieczeństwa w związku z tym były zdecydowanie bardziej represyjne niż w innych regionach ówczesnej Polski. Również liczba funkcjonariuszy przypadających na każdego mieszkańca była zdecydowanie wyższa niż miało to miejsce gdzie indziej. Niemal każdy nowoprzybyły na Ziemie Odzyskane znajdował się na celowniku Urzędu Bezpieczeństwa. Nasilająca się walka polityczna w kraju powodowała, że represje nasilały się z dnia na dzień. Ziemie Zachodnie przez wielu uważane były, jako miejsce gdzie można zdecydowanie łatwiej ukryć swoją przeszłość i zacząć życie od nowa. Świebodziński aparat bezpieczeństwa bardzo szybko stał się niezwykle krwawym i opresyjnym ogniwem komunistycznego terroru.
PUBP w Świebodzin cieszył się bardzo złą sławą ze względu na niezwykle nawet jak na ówczesne czasy brutalne śledztwa. Więźniowie przesłuchiwani w siedzibie PUBP wspominali śledztwo, jako koszmar i pasmo nieludzkich cierpień. Jako przykład mogą posłużyć wspomnienia jedno z członków WiN, Antoniego Łozińskiego: „ Tego samego dnia wezwano mnie na przesłuchanie, gdzie zostałem pobity. Zaczęło się katowanie. Jeden bił gumową pałą, a drugi linką ze sprężyną zakończoną stalową gałką. Po tym pobiciu miałem aż siny prawy bok, nie mogłem leżeć po tej stronie.” Jednym z przesłuchujących był Kazimierz Rożnowski, którego „kariera” nabrała tempa po dwuletniej służbie w Świebodzinie. Za swoje zaangażowanie w pracę, jako oficera śledczego w roku 1949 zostaje przeniesiony do Poznania na stanowisko kierownika wydziału śledczego sekcji I. Na emeryturę odszedł w stopniu pułkownika.
W budynku UB przesłuchiwano między innymi członków świebodzińskiej placówki Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość pod dowództwem Michała Chamary. Grupa ta została osądzona przez WSR w Poznaniu na sesji wyjazdowej w Świebodzinie. 18. 10. 1948 roku na wieloletnie wyroki skazano między innymi Michała Chamarę, Jana Gazdę, Pawła Kluczkiewicza, Jana Uchmana i wielu innych. Jan Prus był wielokrotnie zatrzymywany przez Urząd Bezpieczeństwa, jako członek PSL. Ostatecznie zostaje aresztowany, jako członek WiN w październiku 1948 roku i po trwającym trzynaście miesięcy śledztwie zostaje skazany na wiele lat więzienia. Jego kilkunastoletni wówczas syn Franciszek opowiadał jak zimową porą przyjeżdżał do Świebodzina i czekając na mrozie oczekiwał na jakąkolwiek informacje o swym ojcu. Kolejną dramatyczną kartą historii świebodzińskiego Urzędu Bezpieczeństwa jest sprawa Mikołaja S. Pełniącego funkcję sołtysa w Wilkowie aresztowali funkcjonariusze bezpieki i przewieźli do Świebodzina. Kiedy po dwóch dniach żona zaniepokojona brakiem wiadomości próbowała dowiedzieć się, co dzieje się z jej mężem dowiedziała, się, iż ten powiesił się. Dziwnym trafem w międzyczasie Urząd Bezpieczeństwa zabrał z domu zamordowanego Mikołaja wszystkie cenne przedmioty. Prowadzone przez IPN śledztwo nie wyjaśniło przyczyn śmierci, ale na podstawie zeznań nielicznych świadków można domniemywać, iż było to morderstwo na tle rabunkowym. W styczniu 1950 roku szef PUBP o nazwisku Pluta osobiście aresztowała 14 letniego Alfreda Kempe, który tak wspominał pobyt w piwnicach katowni: „[…} W czasie porannego obchodzenia cel zawsze kopał mnie w krocze i wyzywał od faszystów. Spośród innych funkcjonariuszy, którzy mnie przesłuchiwali, pamiętam Nowaka, Wolniewicza. Wolniewicz miał taki zwyczaj, że sadzał przesłuchiwanego przy narożniku pieca i uderzał linijką w czoło, powodując obijanie się głowy o kant pieca.” Kolejny z zatrzymanych w związku z działalnością Konspiracyjnego Związku Młodzieży Wielkopolski Jerzy Stanek: „ W gmachu UB przy pomocy kopniaków zostałem doprowadzony do gabinetu szefa, gdzie zostałem pobity, w trakcie przesłuchania przez tego Plutę, który uderzył mnie pistoletem w twarz, wybijając wszystkie zęby przednie. Nadto kazał mi stać na palcach, a gdy nie byłem w stanie dłużej wytrzymać, kazał mi stać na pinezkach”
Na dzień dzisiejszy nie opracowania, które obejmowałoby całościowo działalność PUBP w Świebodzinie. Dokumenty, które się zachowały potwierdzają złą sławę owej instytucji. Śledztwa prowadzone przez świebodzińskich funkcjonariuszy były wyjątkowo brutalne i krwawe o czym wspominali więzieni tam ludzie. Była to grupa wyjątkowych sadystów dla, których Świebodzin był początkiem drogi do kariery w organach bezpieczeństwa.